Planując założenie własnego zbiornika, w pierwszej kolejności skupiamy się zwykle na wyborze sprzętu, roślin i gatunków ryb. W poszukiwaniu inspiracji oglądamy w internecie zdjęcia pięknych aranżacji z bujną roślinnością, z żywo pływającymi neonkami lub dostojnie żeglującymi w toni wodnej skalarami. Wyobrażamy sobie nasze przyszłe akwarium z krystalicznie czystą wodą, tętniące życiem i mieniące się tysiącem barw. Warto jednak pamiętać, że stworzenie pięknego i zdrowego zbiornika wymaga czasu na zdobycie odpowiedniej wiedzy, a także pracy włożonej w jego pielęgnację.
Przygodę z akwarystyką powinniśmy zacząć od zrozumienia tego, jak funkcjonuje podwodny świat. Należy dowiedzieć się, jak zadbać o równowagę biologiczną zbiornika, a następnie zapoznać się z potrzebami roślin i ryb, których los będzie zależał od nas. Jednym z najważniejszych elementów akwarystyki, a zarazem często traktowanym bardzo powierzchownie, jest żywienie ryb w akwarium.
Jak opiekować się rybami w akwarium?
Z perspektywy ewolucji szanse na przeżycie ryb zależą od tego, na ile skutecznie dostosują się one do warunków środowiska, w którym żyją. Taki proces trwa bardzo długo – zwykle chodzi o tysiące, a nawet miliony lat. Każdy gatunek cechuje się właśnie takim przystosowaniem, jakie nabył w swoim naturalnym środowisku. Chociaż w akwarium żyło już wiele pokoleń i w związku z tym dany gatunek nieco lepiej znosi nietypowe dla siebie warunki życia, to jego organizm najlepiej funkcjonuje w zbiorniku, który przynajmniej w zarysie odzwierciedla naturę. Dotyczy to przede wszystkim parametrów wody oraz pożywienia. Od tych dwóch elementów zależą długość życia, prawidłowy rozwój, odporność na choroby, a także płodność i wygląd ryb. Poniżej przeczytasz o tym, w jaki sposób pożywienie wpływa na Twoich podopiecznych, o czym należy pamiętać, planując dla nich odpowiednią dietę, a także czego należy unikać.
Czym jest odżywianie?
Ujmując rzecz w najprostszych słowach – odżywianie to pozyskiwanie substancji niezbędnych do funkcjonowania organizmu. Dzięki nim może on przeprowadzać wszystkie procesy fizjologiczne i zdobywać energię do życia. Stanowią one także budulec komórek i tkanek. Bez nich nie jest możliwy wzrost organizmu ani jego prawidłowy rozwój. Nie możesz o tym zapomnieć, jeśli zdrowie i piękny wygląd Twoich ulubieńców są dla Ciebie priorytetem. Jest to również ważne, gdy chcesz, aby Twoje rybki doczekały się potomstwa bez wad rozwojowych. Jeśli nie będzie się stosować odpowiedniej diety, nie osiągnie ono rozmiarów ani wybarwienia prawidłowych dla danego gatunku, a często nie przeżyje nawet pierwszego tygodnia.
Zjeść, nie zostać zjedzonym, wydać potomstwo!
Mimo preferencji pokarmowych, jakie posiada każdy gatunek, wygłodzone ryby zjedzą niemal wszystko, co im podasz. Można pokusić się o stwierdzenie, że potrzeba zaspokojenia głodu jest najsilniejszym spośród wszystkich instynktów, jakie mają ryby. W naturalnym środowisku zdobywanie pożywienia jest dla nich podstawowym warunkiem przeżycia, a więc i główną aktywnością. Na dodatek przez większą część roku w strefach tropikalnych pożywienia jest niewiele, więc dostarczenie go organizmowi jest dla nich dużym wysiłkiem. W takich warunkach ryby jedzą dużo rzadziej niż w akwarium. Zresztą, jak na pewno wiesz, w naturze toczy się nieustanna walka o przetrwanie. Ryby muszą być bardzo czujne, aby nie stać się pokarmem większych pobratymców lub innych zwierząt. Hodowane przez nas osobniki są zwykle niewielkich rozmiarów, dlatego zajmują niskie miejsce w hierarchii łańcucha pokarmowego. Zjeść, nie zostać zjedzonym, wydać potomstwo – można powiedzieć, że tak w skrócie wygląda życie ryby w naturalnym środowisku. Zdobycie pokarmu jest dla niej nawet ważniejsze niż wydanie potomstwa. Niejednokrotnie zdarza się więc, że ryby zjadają własną ikrę i narybek. Często dochodzi do tego przy deficycie pokarmu lub gdy stres wywołany poczuciem zagrożenia jest zbyt duży. W takiej sytuacji szanse na odchowanie potomstwa są małe, ryby więc traktują je jako wartościowe pożywienie. Podsumowując – dokładnie przemyśl, co podajesz swoim rybom, bo głodne zjedzą wszystko, nawet to, co w dłuższej perspektywie może im zaszkodzić!
Jaki pokarm podawać rybkom?
Z pozoru wydaje się, że odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta. Przecież wystarczy kupić dowolną puszkę lub saszetkę z kolorowymi płatkami… Nic bardziej mylnego! Jeżeli naprawdę zależy Ci na tym, żeby Twoi ulubieńcy zachwycali swoimi barwami, wiedli długie życie, które nie będzie pasmem niekończących się chorób, musisz dokładnie poznać ich wymagania żywieniowe. Zwróć uwagę na to, czy skład pokarmu i jego postać są odpowiednie dla danego gatunku. Pamiętaj, że ryby, podobnie jak inne zwierzęta, dzielimy na roślinożerne, mięsożerne i wszystkożerne. Układ pokarmowy każdej z tych grup trawi i przyswaja poszczególne substancje odżywcze w różnym stopniu. Składnik, który dla jednego gatunku jest niezbędny do przeżycia, może wywołać dolegliwości trawienne u innego. Wszystko zależy od możliwości układu pokarmowego.
Jeżeli dieta jest nieodpowiednia, organizm ryby nie pozyskuje z niej wystarczającej ilości substancji odżywczych, a to, co nie zostanie strawione, jest wydalane. Taka ryba jest niedożywiona i częściej choruje. Jednocześnie wydala duże ilości niestrawionego pożywienia, a w akwarium pojawia się nadmiar zanieczyszczeń organicznych. Te z kolei wpływają niekorzystnie na parametry wody. Rośnie stężenie związków azotowych i fosforowych, co nie tylko szkodzi zdrowiu mieszkańców zbiornika, ale często prowadzi też do niekontrolowanego rozwoju glonów.
Niezależnie od preferencji danego gatunku pamiętaj, aby dieta była jak najbardziej urozmaicona i odpowiednio zbilansowana. Nie poprzestawaj na zakupie jednego suchego pokarmu. Oprócz pokarmu podstawowego dokup uzupełniający. Różnorodność i odpowiednie proporcje składników odżywczych są warunkami koniecznymi do tego, aby zapobiec ich niebezpiecznym niedoborom.
Jak dobrać pokarm do gatunku?
Układ pokarmowy ryb roślinożernych, takich jak gatunki z rodziny zbrojnikowatych (np. popularne otoski) lub wiele pielęgnic z jezior Malawi i Tanganika, przystosowany jest przede wszystkim do trawienia substancji odżywczych pochodzenia roślinnego, pozyskiwanych między innymi z glonów. Ich układ pokarmowy jest bardziej skomplikowany niż u mięsożerców. Gatunki roślinożerne pobierają pożywienie częściej, ale w mniejszych ilościach. Źle trawią składniki pochodzenia zwierzęcego. W dużej ilości są one dla nich wręcz szkodliwe i powodują poważne problemy zdrowotne. Niektóre z nich potrzebują jednak pewnej ilości białka z innych źródeł, dlatego żywią się biofilmem składającym się z bakterii, pierwotniaków i innych drobnych żyjątek, jaki powstaje np. na drewnie zanurzonym w wodzie.
W przeciwieństwie do roślinożerców gatunki wszystkożerne wymagają pokarmu mieszanego, roślinno-zwierzęcego, i tylko taki może zaspokoić ich potrzeby. Do grupy tej należy większość hodowanych przez nas ryb akwariowych, np. mieczyki i gupiki. Ostatnia grupa, czyli mięsożercy, potrzebuje głównie białka zwierzęcego. Wśród nich są gatunki, które jedzą zwłaszcza albo wyłącznie pokarm żywy w postaci larw owadów, skorupiaków lub innych ryb. Przykładem są tu szczupieńczyk pręgowany i szczupaczek żyworodny.
Oprócz uwarunkowań związanych z trawieniem poszczególne gatunki posiadają także charakterystyczny dla siebie sposób pobierania pokarmu. Chodzi przede wszystkim o budowę ciała oraz wielkość i umiejscowienie otworu gębowego. Cechy te ułatwiają zdobywanie pożywienia w naturalnym środowisku. Niektóre gatunki są przystosowane do pobierania pokarmu z powierzchni wody. W akwarium przebywają przeważnie w górnych jego partiach. Jest też grupa ryb aktywnych w całym zbiorniku oraz gatunki żyjące przy podłożu. W zależności od tego, jaką strefę akwarium preferuje dany gatunek, powinieneś odpowiednio dobrać formę pokarmu. W innym wypadku Twoi ulubieńcy mogą mieć kłopoty z jego podejmowaniem, co z kolei grozi niedożywieniem. Jest to szczególnie ważne, jeśli posiadasz akwarium wielogatunkowe, z rybami o różnych zwyczajach żywieniowych. Na szczęście na rynku znajdziesz pokarmy urozmaicone pod względem formy, wielkości i struktury.