Rośliny w oczku wodnym. Rodzaje roślin oraz ich rola w mini ekosystemie


Choć mieszkanie w budynku wielorodzinnym na swoje niepodważalne zalety, to nic nie jest w stanie zastąpić ogrodu, który otacza dom zamieszkany przez wielopokoleniową rodzinę. Już nawet kilkuarowy ogródek to bardzo ważne miejsce. Oprócz swoich niewątpliwych walorów estetycznych pełni wręcz rolę terapeutyczną. Od dawna wiadomo, że kolor zielony uspokaja i koi nerwy, szczególnie po ciężkim dniu w pracy. Do tego szum wiatru, śpiew ptaków i możliwość obserwacji różnokolorowych motyli i innych owadów. Ponadto ogród to także miejsce do uprawiania rekreacji, czy to w postaci sportu, gimnastyki czy też grillowania, oczywiście w gronie rodziny i przyjaciół. Jednak wielu właścicieli rabatek i skalniaków pragnie mieć coś jeszcze: swoistą perełkę w koronie. Jest nią oczko wodne.

Oczko wodne to nie tylko ryby

Błyszcząca tafla, szum krystalicznie czystej wody wywoływany przez fontannę lub kaskadę i kolorowe ryby pływające pod powierzchnią, to marzenie wielu posiadaczy ogrodów. Nawet niewielki zbiornik wodny jest prawdziwą ozdobą, dodającą dynamiki ogrodowi. Oprócz funkcji ozdobnej pełni także inne, nie mniej ważne role. Poprawia mikroklimat dzięki zwiększeniu wilgotności powietrza poprzez parowanie wody. Właśnie z tego względu tak bardzo lubimy przesiadywać w jezior, rzek i stawów, w upalne, letnie dni. Wokół niego tworzy miejsce życia dla wielu różnorodnych gatunków zwierząt, od owadów przez płazy, gady aż po ptaki i ssaki. W poszukiwaniu ochłody oraz wody pitnej potrafią przebywać duże odległości, a jak już raz do nas zawitają, przeważnie będą wracać regularnie. Nierzadko pełni on także funkcję rezerwuaru wody, z której możemy korzystać do podlewania roślin ogrodowych podczas długich okresów suszy, jeśli chcemy zadbać o jak najniższe zużycie wody wodociągowej.

Jednak, gdy zapytamy, z czym kojarzy się oczko wodne, to przeważnie odpowiedź jest taka sama – czysta woda, fontanna lub kaskada i kolorowe ryby. Natomiast o wiele rzadziej pada odpowiedź “oraz różne rodzaje roślin wodnych i przybrzeżnych”. A przecież rośliny to taka sama część ekosystemu wodnego jak ryby, bezkręgowce i mikroorganizmy. Jeśli już ktoś wspomni o roślinach w ogóle, to najczęściej ma na myśli lilie wodne. Natomiast istnieje kilkadziesiąt różnych gatunków i odmian roślin, którymi możemy obsadzić brzegi i dno oczka wodnego. Tym bardziej, że rośliny pełnią wiele ważnych funkcji.

Rola roślin w oczku wodnym

Nie będę tutaj szerzej omawiać walorów estetycznych, gdyż mnogość gatunków i odmian roślin wodnych – zasługują na osobny artykuł, jeśli nie cały cykl. Wspomnę tylko, że samych odmian lilii wodnych jest kilkadziesiąt, o przeróżnych kolorach i kształtach kwiatów. Podobnie sprawa wygląda w przypadku kosaćców, które także występują w wielu odmianach. Dlatego też każdy z właścicieli oczek znajdzie rośliny zgodne z własną wizją. Jednak jak wspomniałem, rośliny to nie tylko ozdoba.

Jedną z najważniejszych ról pełnionych przez rośliny jest filtracja wody. Owszem, w dzisiejszych czasach nowoczesna technika pod postacią wydajnych filtrów i specjalistycznych wkładów filtracyjnych wraz z odpowiednimi preparatami jest w stanie utrzymać wodę w oczku w należytej czystości. Jednak nie są to najczęściej rozwiązania tanie, ani też nie zawsze są obojętne dla życia w oczku. Natomiast rośliny to naturalne filtry, które oczyszczają wodę przede wszystkim z tego, czego nie widać. Wbrew pozorom to nie różne zawiesiny stanowią problem, a rozpuszczone w wodzie związki chemiczne. Wszystkie zwierzęta wodne jako produkt przemiany białek uwalniają do wody amoniak. Jest to najprostszy związek azotowy, który w dużych ilościach jest toksyczny. Z amoniakiem pomagają walczyć nam pożyteczne mikroorganizmy, biorące udział w tzw. cyklu azotowym. Przetwarzają one NH3 do mniej szkodliwych azotynów NO2, a następnie do względnie bezpiecznych azotanów NO3. Wraz z pokarmem do wody trafiają także fosforany, czy to bezpośrednio z niezjedzonego pokarmu, czy też z odchodów ryb. Te dwa pierwiastki (a raczej ich nadmiar) – azot i fosfor są najczęściej bezpośrednią przyczyną nadmiernego rozrostu glonów, powodujących zakwity wody oraz osadzających się pod postacią nieestetycznych połaci na brzegach oczka i wyposażeniu technicznym. Specjalistyczne preparaty oraz wkłady filtracyjne pozwalają zredukować ilość związków chemicznych zawierających azot i fosfor, lecz o wiele skuteczniej i przede wszystkim w naturalny sposób wychwytują je z wody rośliny wyższe.

Zużywając duże ilości azotu i fosforu, stanowią konkurencję dla glonów, a glony pozbawione niezbędnych składników pokarmowych zamierają. Dzięki temu możliwe jest też stosowanie mniejszej ilości, a nawet całkowite zrezygnowanie z chemikaliów likwidujących glony. Szczególnie dobrymi pochłaniaczami są rośliny podwodne, takie jak rogatek lub wywłócznik oraz gatunki pływające, jak salwinia lub pistia. Wszystkie organizmy fotosyntetyzujące do życia, oprócz w/w pierwiastków, potrzebują także światła. Częstym powodem zakwitów wody jest nadmierna ekspozycja na promienie słoneczne. Obsadzając oczko wodne liliami wodnymi, które swoimi liśćmi ograniczają dostęp do światła w głąb oczka, ograniczmy wzrost niechcianych glonów. Liście takie stanowią także schronienie, dają cień oraz odpoczynek rybom. Okazałe karpie, karasie oraz orfy uwielbiają się wygrzewać w słońcu, lecz jako zwierzęta zmiennocieplne po pewnym czasie będą szukać ochłody. Wspaniałym miejscem do tego celu będzie właśnie gęstwina liści nenufarów lub roślin pływających. Dodatkowo wśród liści ryby będą mogły schronić się przed drapieżnikami, które mogą na nie polować z góry, jak na przykład rybołowy lub czaple, które coraz częściej goszczą przy naszych oczkach wodnych. Wśród wodnej roślinności schronienie znajduje także niezliczona rzesza podwodnych bezkręgowców. Wystarczy usiąść przy brzegu i wpatrywać się przez chwilę w gąszcz korzeni i liści by zobaczyć, jak w tym mikrokosmosie toczy się walka na śmierć i życie pomiędzy skorupiakami, mięczakami i owadami. A i tak one wszystkie często kończą jako pokarm ryb, urozmaicając ich dietę. Lecz pomiędzy tymi wszystkimi małymi żyjątkami na wiosnę udaje się niekiedy zauważyć jeszcze coś – niewielkie, żółto-kremowe kuleczki oraz małe niczym przecinki stworzonka, pływające w toni wodnej. Jest to ikra i narybek. Wiele gatunków ryb do złożenia ikry wymaga tzw. substratów tarłowych, charakterystycznych dla danego gatunku. Ryby najczęściej spotykane w oczkach jako substratu wymagają gęstej roślinności porastającej ciepłe, płytkie wody. To właśnie tam panują doskonałe warunki do rozwoju jaj i larw ryb. Znajdują tu one zarówno schronienie jak i pożywienie. Jak więc widzicie, rośliny wodne pełnią wiele ważnych funkcji w oczku wodnym. Jednak, aby móc w pełni korzystać z ich możliwości, musimy poznać potrzeby roślin.

Strefy występujące w oczku oraz rodzaje roślin je porastające

Oczko wodne, jak każdy inny zbiornik, powinien mieć różne strefy, w zależności od głębokości. Już nawet niewielkie niecki z tworzywa sztucznego są ukształtowane w ten sposób, aby posiadać różne głębokości, rosnące wraz z odchodzeniem od brzegu oczka. Wielkość oczka dobiera się najczęściej pod względem dostępności miejsca w ogrodzie. Jeżeli jednak chcemy utrzymywać ryby przez cały rok, oczko wodne musi mieć odpowiednią pojemność oraz głębokość, która nie może być mniejsza niż 80 – 100 cm. Tylko taka głębokość gwarantuje, że nawet podczas tęgich mrozów, gdy oczko skuje gruba warstwa lodu, ryby będą mogły przeżyć okres zimowy. Dlatego też tak ważne jest odpowiednie zaplanowanie wyglądu i budowy oczka wodnego.

Ogółem oczko wodne możemy podzielić na 3 strefy. Pierwsza jest strefa bezpośrednio przybrzeżna, gdzie głębokość wody nie przekracza 10 cm. Tutaj będą sobie dorastać malutkie rybki. Jest to też miejsce, gdzie z chęcią wygrzewają się oraz poszukują pożywienia płazy, takie jak żaby lub traszki oraz panuje bujne życie bezkręgowców. Tutaj najlepiej będą się czuły rośliny bagienne oraz całkowicie zanurzone. Doskonale sprawdzą się wszelkie odmiany kosaćców. Irysy są jednymi z najbardziej dekoracyjnych roślin, których różnokolorowe, jaskrawe kwiaty przypominają swoim wyglądem motyle lub ptaki w locie. Znakomicie w płytkiej wodzie będą rosły także niektóre gatunki traw, jak mozga trzcinowa czy też turzyca nibyciborowata, które posiadają ozdobne liście oraz kwiatostany, różniące się znacznie od gatunków stricte lądowych. Liśćmi o ciekawym kształcie mogą pochwalić się także lubiące płytkie wody rozpław sercowaty, czermień błotna oraz różne gatunki strzałki wodnej. Ich liście w kształcie serca lub strzałki oraz piękne kwiaty będą ozdobą każdego oczka. W tej strefie warto także posadzić knieć błotną, czyli wszystkim dobrze znanego kaczeńca. Jego duże, ciemnozielone okrągłe liście wspaniale kontrastują z jaskrawożółtymi kwiatami. Do zamaskowania brzegów oczka świetnie sprawdzi się kropidło wodne, które dzięki silnemu wzrostowi oraz tendencji do samozagęszczania pozwoli ukryć krawędzie zbiornika. W płytkiej wodzie dobrze rosną także rośliny podwodne, takie jak rogatek sztywny, wywłócznik czy też moczarka. Rośliny te są szczególnie polecane jako naturalne filtry z racji ich szybkiego wzrostu oraz wytrzymałości na niekorzystne warunki.

Drugą strefę stanowi płytka woda o głębokości od 10 do 30 cm. To tutaj będą pływać mniejsze ryby, które nie mają odwagi na wypływanie na bardziej otwarte wody, ale płycizny są za nich już niewystarczające. W niej doskonale także będą się czuć rośliny podwodne oraz większe gatunki roślin błotnych oraz stref przybrzeżnych. Najważniejszymi roślinami, które umieszczamy na tych głębokościach będą wszystkie gatunki pałek wodnych, tataraków i oczeretów. Ich wysokie pędy i liście stworzą żywe zielone ściany, które będą osłaniać przed wiatrem oraz stanowić tło dla innych gatunków. Z racji swojej “żarłoczności” będą także oczyszczać wodę z nadmiaru związków azotu i fosforu. W miejscu tym możemy także posadzić podwodne rośliny jak moczarka czy rogatek, choć z racji mniejszych ilości światła będą rosły nieco wolniej i mniej okazale niż na płyciźnie.

W wodzie o głębokości powyżej 30 cm sadzimy już rośliny, które z racji swojej specyficznej budowy mogą rosnąć na naprawdę dużych głębokościach znacznie przekraczających 1 metr. Korzenie i kłącza znajdują się na dnie zbiornika, natomiast liście i kwiaty są wypuszczane na wydłużonych ogonkach na powierzchnię wody. Rośliny te są stosowane przede wszystkim do zacieniania dużych powierzchni tafli wody. Dzięki nim ograniczysz światło wpadające do wody, walcząc z glonami. Będą one także doskonale chronić przed nadmiernym nagrzewaniem się wody. Im cieplejsza woda, tym mniej jest w niej rozpuszczonego tlenu. Jest to szczególnie niebezpieczne w okresie letnim, gdy ciepła woda uboga w tlen jest idealna dla glonów, lecz jest niekiedy wyrokiem śmierci dla ryb. Ponadto rośliny te stanowią schronienie dla ryb. Są to przede wszystkim kultywary grzybienia białego, czyli lilie wodne. Rośliny te na drodze selekcji wykształciły dziesiątki różnych form kwiatów. Pierwotnie grzybień biały miał, jak sama nazwa wskazuje, średniej wielkości, śnieżnobiałe kwiaty. Jednak formy hodowlane to najczęściej rośliny wielkokwiatowe o płatkach korony szerokich lub bardzo wąskich i o przeróżnych barwach: różowej, żółtej, czerwonej, fioletowej itp. Rzadziej spotykanymi roślinami są podobne do lilii wodnych grążele żółte. Różnią się one przede wszystkim kształtem liścia, bardziej wydłużonym niż u grzybieni oraz płatków kwiatów, które są bardziej okrągłe i wyłącznie w żółtym kolorze. W strefie tej można też próbować sadzić rośliny podwodne, jednak z racji słabszego dostępu do światła będą one rosły tylko gdy woda będzie idealnie przejrzysta.

Osobną grupą roślin wodnych są gatunki swobodnie pływające na powierzchni. Na drodze ewolucji wykształciły one liście, których komórki wypełnione są powietrzem, dzięki czemu unoszą się one na tafli. Roślin tych się nie sadzi, tylko kładzie bezpośrednio na wodzie. Mogą one więc pływać sobie na całej powierzchni oczka wodnego. Podobnie jak lilie wodne, zacieniają one zbiornik i stanowią doskonałe schronienie. Jednak ozdobne liście pistii, salwinii pływającej, rzęsy wodnej, kotewki orzecha wodnego czy osoki aloesowatej to nie jedyna ich zaleta. Z racji pływającego trybu życia rozwinęły one wyjątkowe bujne systemy korzeniowe. I to właśnie w tych korzeniach znajdują schronienie narybek i inne drobne stworzenia. Często to także ich korzenie stanowią miejsce składania ikry ryb. Jednak ich głównym zadaniem jest pochłanianie ogromnych ilości azotu i fosforu z wody. Rośliny te, obok podwodnych gatunków takich jak rogatek czy moczarka są największymi konsumentami tych związków, znacznie ograniczając rozwój glonów i pomagając nam w walce z tymi niechcianymi organizmami.

Skąd pozyskiwać rośliny wodne?

No dobrze, zdecydowaliśmy o obsadzeniu naszego oczka licznymi okazami wodnych roślin. Jednak skąd je wziąć? Niektórzy wybierają się w tym celu nad okoliczne rzeki lub jeziora i stamtąd pobierają interesujące ich rośliny. Jednak jest to bardzo zły pomysł. Pomijam już aspekt prawny, gdyż wiele roślin wodnych, takich jak dziki grzybień biały, grążel drobny, salwinia pływająca, kotewka orzech wodny, niektóre gatunki kosaćców i pływaczy oraz wiele innych, są roślinami pod ochroną. Przynosząc rośliny z innych zbiorników narażamy również mieszkańców naszego oczka na wiele różnych patogenów. Wraz z roślinami możemy przynieść wiele niepożądanych organizmów, jak pijawki. Te pasożyty przysysają się do ciała ryby, żywiąc się jej krwią i uszkadzając jej skórę. Wyrywając rośliny z podłoża często bezpowrotnie uszkadza się ich systemy korzeniowe, przez co rośliny nie chcą dalej rosnąć i obumierają.

Natomiast kupując rośliny w sklepie masz pewność co do ich legalnego pochodzenia. Hodowlane kultywary posiadają także wiele unikatowych cech morfologicznych, których nie spotyka się u ich dzikich kuzynów – wielobarwne kwiaty o znacznie większych rozmiarach, ozdobne liście itp. Dzięki temu każdy może stworzyć idealnie dobraną, pasującą do reszty ogrodu kompozycję. Wraz z roślinami nie zawleczemy także niepożądanych gości. Rośliny będą w dobrej formie, gotowe do posadzenia, ze zdrowym systemem korzeniowym.

Jak widzicie, rośliny wodne to nie tylko kolejna ozdoba dopełniająca oczko wodne. To także szereg zalet nie tylko dla organizmów wodnych, ale także i dla nas samych. Pomagają nam cieszyć się pięknym i zdrowym oczkiem, a nam samym poprawiają nastrój oraz środowisko, w którym żyjemy. Dlatego też podczas planowania oczka wodnego nie zapominajmy o tych niezmiernie ważnych organizmach.

Rośliny do oczek wodnych:

Akcesoria dla roślin:



Autor
Konrad Kozioł
Przygodę z akwarystyką zacząłem w połowie lat 90. – idąc do pierwszej klasy, z dumą prezentuję dyplom pasowania na pierwszaka, a w tle stoi pierwsza własna „40”. Od tego momentu bez przerwy gdzieś w moim życiu stoją baniaki. Z wykształcenia zootechnik, specjalizuję się w genetyce zwierząt, jednak wciąż i wciąż…
Więcej
Artykuły powiązane
Rośliny  
Rośliny do oczka wodnego oczyszczające wodę
Trzmiel Radzi
29/06/2020
Rośliny  
Jak dbać o pistię w oczku wodnym?
Trzmiel Radzi
19/05/2022
Rośliny Ogólne  
Zima w oczku wodnym. Jak przezimować rośliny?
Konrad Kozioł
01/10/2022
Projekt i wykonanie: White Tiger
Przejdź do sklepu
Trzmiel.com.pl