Przejdź do sklepu Trzmiel.com.pl 
Zgodnie z tytułem, niniejszy wpis w ramach poradnika Trzmiela będzie traktował o zastosowaniu sterylizatora UV, w akwarystyce. Zakładam, że skoro się tu znalazłeś, to zainteresował Cię temat lamp UV w akwarium i problem eliminacji nieproszonych gości ze zbiornika. Postaram się więc w możliwie jasny i nieskomplikowany sposób wyjaśnić, jak działa urządzenie zwane sterylizatorem UV. Podpowiem w jakich okolicznościach warto z niego skorzystać, w czym może nam pomóc oraz jak dbać o urządzenie. Jeśli jesteś ciekaw, w jaki sposób sterylizator jest zbudowany, co jest jego najważniejszym elementem, jakie są rodzaje lamp UV i w jaki sposób autor tekstu przeszedł od sterylizacji wody do warzenia piwa, koniecznie poświęć kilka minut swojego czasu i zapoznaj się z niniejszym tekstem.
Zapraszam do lektury.
Czym jest promieniowanie UV?
Dla potrzeb niniejszego tekstu, przyjmijmy śmiałą tezę, że każdemu akwaryście zależy na tym, aby woda w jego akwarium była krystalicznie czysta, wolna od glonów i niechcianych mikroorganizmów. Nieraz mimo dużego doświadczenia w prowadzeniu akwarium, nie udaje się nam uzyskać zamierzonego efektu. Używanie nawet najlepszych filtrów nie uchroni nas przed pewnymi szczególnymi zanieczyszczeniami. Mam tu na myśli unoszące się w toni mikroorganizmy, które są tak niewielkie, że zastosowana w filtrze gąbka, wata czy włóknina ich nie wyeliminują. Są to choćby pierwotniaki, które są sprawcami blado-mlecznego zmętnienia wody. Albo rodzaj glonów pływających, zabarwiających naszą wodę na zielony kolor. W końcu mogą to być też niebezpieczne patogeny, odpowiedzialne za choroby mieszkańców akwarium.
Aby pozbyć się nieproszonych gości, warto rozważyć zastosowanie lampy UV, czyli sterylizatora akwariowego, który powinien szybko się z nimi rozprawić.
Zanim opiszę dla Was poszczególne rodzaje sterylizatorów, winny jestem odpowiedzieć na pytanie postawione w tytule tego akapitu.
Fale elektromagnetyczne (promieniowanie) to zaburzenie pola elektromagnetycznego rozchodzące się w przestrzeni. Zależnie od długości tych fal, będziemy mówić o falach radiowych, mikrofalach, podczerwieni, świetle widzialnym, ultrafiolecie, promieniowaniu rentgenowskim, czy promieniowaniu gamma. My się jednak zatrzymamy przy ultrafiolecie, gdyż to jego właściwości są przedmiotem naszych rozważań. Ultrafiolet (UV) jest promieniowaniem elektromagnetycznym o długości fal od 10 do 400 nm (choć niektóre źródła podają zakres 100 – 400 nm). Emitowane są przez słońce, pozostają jednak niewidzialne dla człowieka.
Ze względu na oddziaływanie promieniowania na organizmy żywe wyróżnia się:
- Promieniowanie UV-A (długość fali 315-380 nm) stanowi ponad 95% ultrafioletu, który dociera do powierzchni Ziemi. W dużych dawkach wykazuje szkodliwe działanie dla człowieka, niszcząc kolagen i przyspieszając proces starzenia skóry. Nie stanowi jednak bezpośredniego zagrożenia dla żywych komórek.
- Promieniowanie UV-B (długość fali 280 – 315 nm) w znacznej mierze pochłaniane jest przez warstwę ozonową Ziemi. Pozytywnym działaniem UV-B jest inicjowanie wytwarzania witaminy D3 w skórze, która zapobiega m.in. krzywicy. Zbyt duża dawka promieniowania odpowiedzialna jest jednak za oparzenia, odczyny alergiczne, czy nowotwory skóry. Dla mikroorganizmów jest szkodliwe, prowadzi do mutacji, ale nie stanowi bezpośredniego zagrożenia.
- Promieniowanie UV-C (długość fali 200-280 nm) jest całkowicie pochłaniane przez warstwę ozonową Ziemi. Fale elektromagnetyczne w tym zakresie powodują uszkodzenia m.in. błony komórkowej, jądra komórkowego, czy rozpad kwasów rybonukleinowych. Zaburza przemianę materii w komórce i może spowodować jej całkowite zniszczenie, czy skutecznie uniemożliwić namnażanie.
To właśnie ten ostatni rodzaj promieniowania (UV-C) najbardziej nas interesuje. Właściwości bakteriobójcze i dezynfekcyjne fal UV-C znalazły zastosowanie w wielu obszarach naszego życia. Na dużą skalę wykorzystywane są w urządzeniach montowanych w szpitalach, laboratoriach, zakładach przetwórstwa żywności czy stacjach oczyszczania wody. Stąd była prosta droga do tego, aby stosować lampy emitujące promieniowanie w zakresie UV-C również w celu sterylizacji wody w naszych akwariach.
W jakim celu stosujemy sterylizator UV-C w akwarystyce?
Dla osób niecierpliwych od razu udzielę odpowiedzi w punktach, a później nieco rozwinę temat. Sterylizatory UV stosuje się przede wszystkim w walce z:
- glonami powodującymi zielone zmętnienie wody,
- niekontrolowanie namnażającymi się pierwotniakami odpowiedzialnymi za mlecznobiałe zmętnienie wody,
- chorobotwórczymi mikroorganizmami (bakterie, wirusy, grzyby) żyjącymi w toni wodnej, m.in. niektóre Flexibacter spp. czy bakterie odpowiedzialne za owrzodzenie skóry ryb.
Oczywiście znajduje też zastosowanie w profilaktyce krystalicznie czystej, klarownej wody w myśl zasady “zapobiegaj zamiast leczyć”. Wymienione powyżej problemy jednak nie biorą się znikąd. Masowe pojawianie się pierwotniaków w akwarium musi mieć przecież jakieś źródło. Przyczyną ich powstawania są w dużej mierze błędy podczas codziennej obsługi akwarium. Może to być choćby przekarmianie ryb, niewłaściwa konserwacja filtra, przerybienie zbiornika, zbyt rzadkie, lub też za obfite podmiany wody, czy nieodpowiednie oświetlenie akwarium. Tak jak to jednak zostało opisane, w poprzednim akapicie, promieniowanie UV-C powinno skutecznie rozprawić się z mikroorganizmami żyjącymi w toni wodnej. Sterylizator rozbija ściany komórkowe i uszkadza ich DNA. Efektem tego jest śmierć patogenów lub niemożność dalszego się ich namnażania. Co warte podkreślenia, sterylizatory możemy używać zarówno w akwariach słodkowodnych, jak i morskich. Ponadto korzystanie z lampy UV nie wpływa w żaden sposób na skład chemiczny wody.
Rodzaje sterylizatorów
Wiemy już w jaki sposób na organizmy żywe wpływa ultrafiolet oraz w jakich okolicznościach możemy użyć go do celów akwarystycznych. Ale jak działa sterylizator UV do akwarium? Z czego się składa i jak jest zbudowany? Jakie w ogóle mamy urządzenia na rynku?
Zacznę od wyjaśnienia ostatniej z poruszonych kwestii. Otóż sterylizatory UV występują w dwóch wariantach. Wyróżnić tu można lampy, które fabrycznie stanowią integralną część filtra, a także osobne urządzenia, mogące współpracować z istniejącym już systemem filtracyjnym.
W pierwszej grupie urządzeń dostępnych na rynku, znajdziemy zarówno filtry wewnętrzne, kubełkowe, jak i kaskadowe. Tutaj moc lampy najczęściej jest ściśle skorelowana z wydajnością filtra. Innymi słowy, producenci powinni umieścić w swoich urządzeniach lampę adekwatną do mocy filtra i wielkości akwarium. Jest to pod wieloma względami wygodne rozwiązanie, ponieważ w większości przypadków mamy możliwość ręcznego włączania i wyłączania lampy, niezależnie od pracy filtra. Mamy dwa urządzenia w jednej obudowie, odpada nam problem podłączenia kolejnego sprzętu i organizacji miejsca, w zawsze zbyt małej, szafce pod akwarium. Pamiętajmy jednak, że pewną niedogodnością będzie awaria sterylizatora. Oddając całe urządzenie do serwisu, będziemy zmuszeni do użycia filtra zastępczego.
Drugą grupę stanowią sterylizatory, które montujemy w istniejącym już systemie filtracyjnym, naszego akwarium. Zaletą tego rozwiązania jest to, że możemy nabyć lampę w dowolnym momencie, a sam zakup nie wiąże się z dużym wydatkiem, jakim byłaby zmiana całego filtra. Poniżej w kilku punktach opiszę zasadę działania sterylizatorów UV i podpowiem na co zwrócić uwagę podczas zakupu.
Budowa i filozofia działania
Najczęściej urządzenie ma postać szczelnej rury z dwoma króćcami, przez którą za pomocą pompy przepuszczana jest woda akwariowa. Jedną stroną wpływa woda z akwarium i po sterylizacji wypływa drugą. Wewnątrz rury, wykonanej najczęściej z tworzywa sztucznego, znajduje się szklany klosz z żarnikiem, emitującym promieniowanie UV-C. Jest to serce całego urządzenia. Żarnik naświetla przepływającą przez urządzenie wodę, niszcząc znajdujące się wewnątrz niej mikroorganizmy. Warto w tym miejscu nadmienić, że ultrafiolet jest w stanie wyeliminować mikroorganizmy jedynie przy bezpośrednim kontakcie, więc woda wewnątrz sterylizatora musi przepływać możliwie blisko źródła promieniowania.
Najważniejsze elementy urządzenia, na co zwrócić uwagę podczas zakupu?
- Żarnik – jako źródło promieniowania jest najważniejszym elementem sterylizatora. Najczęściej dostępne na rynku sterylizatory wyposażone są w żarniki o mocy z przedziału od 3 do 55 W. Wydajność urządzenia jest ściśle powiązana z mocą żarnika. Planując zakup sterylizatora należy dobrać model, który zapewni ok. 1 W mocy lampy na każde 20 litrów wody w akwarium.
- Szkło kwarcowe – używa się go m.in. do wykonania klosza, w którym znajduje się żarnik. Użycie zwykłego szkła uniemożliwiłoby przenikanie promieniowania.
- Trwała obudowa – promieniowanie UV-C działa niszcząco nie tylko na organizmy żywe, ale i również na tworzywa sztuczne. W tym plastik. Unikajmy więc zakupu sprzętu oferowanego przez producentów wątpliwej renomy. Żarnik w toku działania znacząco się nagrzewa, co może osłabić trwałość obudowy. Po wtóre, jeśli promiennik nie został właściwie zabezpieczony w środku sterylizatora z czasem może dojść do przerwania ścian urządzenia, powodując jego nieszczelność i w konsekwencji niekontrolowany wyciek wody.
- Łatwość przyłączenia – tutaj już krótko. Wybierzmy taki sprzęt, który z łatwością połączymy z istniejącym systemem filtracyjnym. Zwróćmy uwagę na średnicę końcówek przyłączeniowych, rozmiar urządzenia czy sposób montażu w szafce/na ścianie.
Obsługa sterylizatora i jego konserwacja
Tutaj znowu bardziej skupię się na urządzeniach, które montujemy do działającego już systemu filtracji. W przypadku filtrów z zamontowaną już fabrycznie lampą jesteśmy zobowiązani do postępowania zgodnie z ich instrukcją. Poniżej podpowiem w jaki sposób możemy zamontować urządzenie oraz jak o nie dbać, tak by służyło nam możliwie długo.
Najpopularniejszym rozwiązaniem jest montaż na wężu wylotowym filtra kubełkowego. Jeśli w naszym zbiorniku pracuje taki filtr, urządzenie przyłączamy do węża odprowadzającego przefiltrowaną wodę ponownie do akwarium. W tym celu należy rozciąć wąż i połączyć obydwie części z króćcami lampy. Przefiltrowana woda, będzie przepływała przez sterylizator w sposób stały, jednak będzie ona dodatkowo oczyszczana przez promieniowanie UV wyłącznie wtedy, gdy i lampa będzie uruchomiona.
Sterylizator można również podłączyć do pompy wirnikowej. Umieszczamy w akwarium pompę i do niej podłączamy sterylizator, tak jak do filtra. Woda wtłoczona do urządzenia i po oczyszczeniu powróci do akwarium.
Niektóre mniejsze modele, np. oferowane przez firmę Aquael można podłączyć także bezpośrednio do filtra wewnętrznego. W tym celu nakładamy sterylizator na dyszę wylotową filtra wewnętrznego.
Użytkowanie i konserwacja.
Pora odpowiedzieć na pytanie, przez jaki czas w ciągu dnia/tygodnia należy używać sterylizatora UV. Nie istnieje ściśle określony przedział czasowy określający jak długo w danym przypadku należy używać lampy. Jednak w sytuacji nazwijmy to “interwencyjnej” np. w trakcie zwalczania wykwitu zielonej wody, urządzenie może pracować nieustannie, aż do momentu ustąpienia niepokojących objawów. Po tym czasie możemy skracać czas działania sterylizatora do kilku godzin dziennie. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku innych problemów, które skutecznie pomaga rozwiązać sterylizator. Producenci zalecają włączać urządzenie w celach profilaktycznych na ok. 3-4 godziny dziennie, lub raz w tygodniu na ok 12 godzin. Pamiętajmy, że promieniowanie UV-C oprócz dobroczynnych właściwości zabija również pożyteczne mikroorganizmy żyjące w akwarium (bakterie nitryfikacyjne czy odmulające). Chociaż ze względu na to, że osiedlają się one głównie wewnątrz filtra, czy też w podłożu, nie grozi nam wyjałowienie zbiornika. Ultrafiolet może negatywnie wpływać na, znajdujące się w wodzie, witaminy i nawozy dla roślin. Dlatego właśnie w typowym akwarium słodkowodnym nie zaleca się stosowania sterylizatora UV w sposób stały. Obsługę urządzenia ułatwia, podłączenie elektronicznego programatora czasowego, który wyręczy nas we włączaniu czy wyłączaniu sterylizatora w wybranych przedziałach czasowych.
Wymiana żarnika i środki ostrożności.
Żarniki z biegiem czasu tracą swoją wydajność. Dlatego należy wymieniać źródła promieniowania zgodnie z zaleceniami producenta. Zwykle następuje to po 2-3 latach, lub po ok. 8 tys. godzin pracy. Podczas wymiany żarnika należy postępować zgodnie z instrukcją dołączoną do danego urządzenia. Warto pamiętać o kilku zasadach. Przede wszystkim nie wolno dotykać szklanych części gołymi rękami, gdyż może to spowodować szybkie przepalenie się żarnika. Aby temu zapobiec, żarnik chwytamy przez ściereczkę lub ręcznik papierowy. W przypadku ewentualnego kontaktu ze skórą, lampę należy odtłuścić, czyszcząc ją np. wacikiem nasączonym alkoholem.
Pamiętajmy też, że promieniowanie UV nie jest obojętne również dla naszego zdrowia. Kontakt z ultrafioletem może wywoływać niepożądane skutki choćby dla naszego wzroku. Dlatego nigdy nie wolno uruchamiać lampy, gdy ta znajduje się poza obudową, np. podczas czyszczenia czy wymiany żarnika.
Czy zawsze należy posiadać sterylizator UV?
Zanim odpowiem na to pytanie, chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze jedną rzecz. Otóż musimy mieć świadomość, że zbiornik, który prowadzimy to tak naprawdę mały ekosystem. Miejsce życia zarówno organizmów, przez nas pożądanych, jak i tych, z którymi zawsze będziemy starali się walczyć. Trochę przypomina mi to sytuację, jaka ma miejsce podczas realizacji mojej drugiej pasji, czyli piwowarstwa domowego. Podczas fermentacji istotne jest, aby zachować możliwie czyste i sterylne warunki. Tak by do fermentora, w którym powstaje młode piwo nie dostały się np. dzikie drożdże czy zarodniki pleśni. Oczywiście w warunkach domowych nie jesteśmy w stanie sprawić by żaden niechciany mikroorganizm tam się nie dostał. Każde domowe piwo jest więc w pewnym stopniu skażone, ale piwowar dba o to, aby to zakażenie było niewielkie i nie zepsuło piwa. Przenosząc to na grunt akwarystyki, nasze zbiorniki też zawsze są nieco “skażone”. Przecież nawet wkładając ręce do akwarium, wprowadzamy do wody bakterie, które aktualnie znajdują się na skórze. Zarówno te dobre, jak i złe. Nasza więc w tym głowa, aby odpowiednio zachować balans tego naszego ekosystemu, poprzez właściwe dbanie o zbiornik.
Czy więc lampa UV rzeczywiście zawsze jest przydatna? Znów dla niecierpliwych szybka odpowiedź: nie zawsze.
Używanie sterylizatora z całą pewnością będzie sensowne w przypadku hodowli ryb wrażliwych i delikatnych. Ryb, które są podatne na infekcje bakteryjne, czy generalnie słabo radzą sobie ze zmianą środowiska, jak np. ryby morskie. Dzięki lampie UV zachowamy “sterylne warunki”, które pomogą w walce z chorobami. Stosowanie sterylizatora zaleca się również akwarystom posiadającym ryby drapieżne, które mają wysokie zapotrzebowanie na pokarm. W tym przypadku pomoże w utrzymaniu czystości wody, redukując możliwość namnażania się pierwotniaków. Sterylizator przyda się także akwarystom posiadającym kilka zbiorników. Możliwość podłączenia przenośnego urządzenia w akwarium aktualnie wymagającym interwencji będzie z pewnością zbawienna. Wreszcie lampy UV są niezastąpione w oczkach wodnych, gdzie ich działanie skutecznie eliminuje glony.
Sterylizatory UV posiadają niezaprzeczalnie pozytywne właściwości. Z resztą, cały niniejszy tekst im poświęciłem. Jednak wyobrażam sobie także prowadzenie akwarium bez lampy UV. W prawidłowo założonym i prowadzonym zbiorniku z typową obsadą, które jest pod opieką w miarę doświadczonego akwarysty, najczęściej będzie on zbędny. Kilka akapitów wyżej zaznaczyłem, że urządzenie to doskonale i przede wszystkim szybko pomoże nam w sytuacjach nagłych. Gdzie liczy się szybkość działania i błyskawiczny efekt. Będzie to jednak ewidentne usuwanie skutków zaniedbań, a nie przyczyny. Dlatego warto dokładnie przeanalizować genezę problemów i spróbować doszukać się wcześniej popełnionych błędów, tak by te nie powracały w przyszłości.
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.