Przejdź do sklepu Trzmiel.com.pl 
Nawożenie roślin akwariowych – ważna funkcja
Mikroelementy to grupa pierwiastków mająca duże znaczenie w kontekście nawożenia roślin wodnych, ich odpowiednia ilość w akwarium zapewnia prawidłowy rozwój oraz bardzo dobrą kondycję flory akwariowej.
Rośliny do prawidłowego wzrostu potrzebują wielu związków chemicznych pobranych z wody. W celu osiągnięcia pięknego i bujnego wzrostu używamy różnych środków pozytywnie wpływających na kondycję, kolorystykę i pokrój. Bujne rośliny skutecznie ograniczają rozwój glonów, dzięki czemu nasze akwarium wygląda dokładnie tak, jak chcemy, czyli ładnie, zdrowo i zielono.
Woda stosowana do podmian najczęściej nie zawiera wystarczającej ilości mikroelementów. Dlatego jeżeli chcemy osiągnąć sukces, konieczna jest ich dodatkowa suplementacja. Regularne dodawanie nawozów do słupa wody wpływa pozytywnie na kondycję roślin oraz ich prawidłowy wzrost.
Składniki odżywcze dla roślin w akwarium
Rośliny w środowisku naturalnym pobierają z otoczenia różne składniki odżywcze, które zapewniają im prawidłowy wzrost i rozwój. Są one stale uzupełniane w wyniku procesów nieustannie zachodzących w przyrodzie. W naszych akwariach tworzymy zamknięty wycinek środowiska, dlatego z czasem wyczerpują się w nich substancje odżywcze i konieczna jest dodatkowa suplementacja nawozów w płynie. Bez nawożenia trudno osiągnąć piękny i zdrowy wygląd roślin akwariowych.
Pierwiastki potrzebne roślinom dzielimy na mikroelementy i makroelementy. Pierwsze wykorzystywane są w niewielkich ilościach, zapotrzebowanie na drugie jest znacznie większe. Ale wszystkie są niezbędne dla prawidłowego rozwoju żywych organizmów. Makro- i mikroelementy dla roślin akwariowych są pobierane zarówno przez liście, jak i korzenie. Do grupy makroelementów zaliczamy: węgiel (C), tlen (O), wodór (H), azot (N), fosfor (P), potas (K), siarkę (S), wapń (Ca) i magnez (Mg). Te pierwiastki pobierane są w dużej ilości. Mikroelementy dla roślin akwariowych to: chlor (Cl), żelazo (Fe), mangan (Mn), cynk (Zn), bor (B), miedź (Cu), molibden (Mo), nikiel (Ni). Potrzebne są w śladowych ilościach, jednak ich brak uniemożliwia uprawę roślin.
W grupie mikroelementów znajdują się metale ciężkie. W dużych stężeniach mają one negatywny wpływ na organizmy żywe, jednocześnie stanowią niezbędne do życia pierwiastki śladowe. Niedobory mikroelementów powodują problemy z przyswajaniem innych składników odżywczych i odbijają się na kondycji naszych roślin. Wszystkie wymienione powyżej składniki pokarmowe muszą być stale dostępne, ponieważ jeden nie zastąpi drugiego, uzupełniamy je, stosując nawozy płynne.
Przyjrzyjmy się nieco bliżej kluczowym mikroelementom.
Żelazo (Fe)
To jeden z ważniejszych pierwiastków, jego zawartość w suchej masie rośliny wynosi aż 100 mg/kg. Trafia do akwarium wraz z wodą do podmian i w postaci nawozów.
Żelazo jest niezbędne do syntezy chlorofilu. Bierze również udział w procesie oddychania komórkowego, transporcie elektronów i innych reakcjach oksydoredukcyjnych. Jest składnikiem enzymów. Odpowiada za pełne wybarwienie roślin akwariowych.
Niskie stężenie Fe może powodować żółknięcie i odbarwienie liści. Niedobór żelaza możemy zaobserwować na nowych liściach, ponieważ jest to pierwiastek mało mobilny i wolno przemieszcza się wewnątrz rośliny. Braki Fe powodują początkowo chlorozę międzyżyłkową młodych liści, spowolnienie wzrostu oraz zanik intensywnej barwy. Między obszarami chlorotycznymi a zielonymi żyłkami zazwyczaj widoczna jest ostra granica. Duże niedobory żelaza prowadzą do wystąpienia chlorozy nerwów, w efekcie czego całe liście stają się żółte lub w ekstremalnych przypadkach białe.
Wraz z upływem czasu objawy niedoborów Fe mogą pojawiać się również na starszych liściach. W takich przypadkach na młodych liściach występuje chloroza ogólna, natomiast na starszych chloroza międzyżyłkowa. W skrajnych przypadkach może dojść do karłowacenia liści i pojawienia się nekrozy.
Nadmiar żelaza może szkodzić wrażliwym mieszkańcom akwarium i prowadzić do pojawienia się glonów. U roślin wywołuje chlorotyczne lub brązowe plamki na środkowych i dolnych liściach.
Dobrej jakości nawóz zawiera żelazo w postaci chelatów. W innej formie żelazo jest szybko wytrącane w postaci nierozpuszczalnych tlenków i wodorotlenków i staje się niedostępne dla roślin. Żelazo pobierane jest przez rośliny jako jon Fe(2+) lub Fe(3+). W akwariach roślinnych prawidłowy poziom tego pierwiastka wynosi od 0,2 mg/l do 0,5 mg/l. Optymalna dawka uzależniona jest od ilości roślin, twardości i odczynu wody oraz mocy oświetlenia. Dawki żelaza rosną wraz ze wzrostem odczynu pH, twardości wody oraz natężenia światła. Wszystkie te elementy mają wpływ na stabilność chelatów żelaza. Należy jednak pamiętać, że wysokie stężenie tego pierwiastka może negatywnie wpływać na zdrowie ryb, dlatego podczas suplementacji mikroelementów powinniśmy regularnie sprawdzać jego zawartość. Należy mieć na uwadze także to, że żelazo w postaci pewnych chelatów nie będzie wykrywane przez testy. Wszystko zależy od tego, jakich nawozów użyjemy.
Żelazo wchodzi w skład większości nawozów mikroelementowych, ale dostępne jest także w postaci osobnych preparatów, np. QualDrop Fe Hybrid. Ten wyjątkowy produkt zawiera dwie formy żelaza: Fe+2 jest natychmiast dostępna dla roślin, natomiast Fe+3 jest wolno uwalniana, w sposób ciągły.
Chlor (Cl)
Wielu z nas może się zdziwić, że ten pierwiastek również zaliczany jest do grupy mikroelementów. Zawartość chloru w suchej masie rośliny wynosi około 100 mg/kg. Jest przez nią pobierany w postaci jonów Cl–, które są niezbędne w procesie fotosyntezy. Chlor uczestniczy również w osmoregulacji i procesie zachowania równowagi ładunków. Jest konieczny w reakcjach uwalniania tlenu (w chloroplastach) podczas rozkładu wody. Jest zaliczany do pierwiastków niemobilnych. jego niedobory można zaobserwować na nowych przyrostach.
Rośliny potrzebują chloru w niewielkich ilościach, a w wodzie wodociągowej jest go zwykle sporo. Z tego względu wystąpienie niedoborów chloru w warunkach akwariowych jest mało prawdopodobne. Jeżeli jednak pojawią się niedobory, to zauważymy chlorozę i nekrozę liści, jak również zahamowanie wzrostu korzeni i zgrubienie ich końcówek. Jednocześnie system korzeniowy będzie bardzo mocno rozgałęziony.
Nadmiar Cl jest toksyczny i może oddziaływać negatywnie na wzrost i funkcje życiowe roślin. Mogą pojawić się brązowe końcówki lub brzegi liści oraz może nastąpić zmniejszenie rozmiarów blaszki liściowej. Jeżeli wiesz, że twoja woda z kranu zawiera spore ilości chloru, przygotuj wodę do podmiany co najmniej 24 godziny wcześniej. Dzięki temu nadmiar gazowego chloru będzie mógł się w naturalny sposób zredukować. W przypadku obecności związków chloru takich jak chloramina należy zastosować uzdatniacz wody kranowej.
Zaleca się, aby ilość chloru w akwarium była niższa niż ilość makroelementów. Poziom chloru powinien kształtować się na poziomie podobnym do żelaza. Można założyć, że w wodzie kranowej jest go wystarczająca lub nadmierna ilość. Przepisy regulujące jakość wody dostarczanej przez polskie przedsiębiorstwa wodociągowe do odbiorców określają dopuszczalne stężenie chloru, mierzone w punkcie czerpalnym u konsumenta (tj. w kranie), na poziomie 0,30 mg/l. Wystąpienie niedoborów chloru, jak wspomniano, jest mało prawdopodobne i producenci rzadko uwzględniają go w składzie swoich produktów. Jeżeli w twoim mieście zakład wodociągów nie dodaje do wody chloru, możesz go uzupełnić, stosując Seachem Flourish.
Mangan (Mn)
Zawartość manganu w suchej masie rośliny wynosi ok. 50 mg/kg. Jest niezbędnym do wzrostu aktywatorem wielu enzymów, ma zasadnicze znaczenie w fotolizie wody. Natomiast podczas fotosyntezy uczestniczy w reakcjach wytwarzania tlenu. Jeżeli stosujemy do podmian wodę z wodociągu, musimy pamiętać, że występuje on w nietrwałej formie i raczej w śladowych ilościach, jest pierwiastkiem słabo mobilnym. Jego niedobory objawiają się wystąpieniem chlorozy na młodych liściach lub tych występujących tuż pod nimi. Przy silnym niedoborze miejsca chlorozy zamieniają się w ciemne plamy i dziury. Brak „bąblowania” roślin w warunkach akwariowych może być również objawem niedoboru manganu.
W przypadku gatunków wolnorosnących niedobory mogą być widoczne na całej roślinie. U szybkorosnących objawy zauważymy wyłącznie na nowych przyrostach.
Mangan pobierany jest przez rośliny w postaci jonów Mn(2+). Najczęściej stosowanym źródłem tego pierwiastka jest Mn-EDTA. Nie powinniśmy dopuszczać do sytuacji, w których występuje zbyt mała ilość manganu w stosunku do innych kationów, takich jak sód (Na), magnez (Mg), potas (K) czy wapń (Ca). Duża ilość fosforanów (P-PO4) zmniejsza ruchliwość manganu. Wysoka twardość ogólna wody oraz uszkodzone korzenie również ograniczają wchłanianie manganu przez rośliny. Podczas badań odkryto, że wapń i metale ciężkie ograniczają jego pobieranie przez komórki, jednocześnie Mn w nadmiarze działa antagonistycznie na inne jony mikroelementowe, takie jak żelazo (Fe), cynk (Zn), miedź (Cu).
Mangan uzupełniamy za pomocą zbilansowanego nawozu mikroelementowego, np. Seachem Fluorish Tarce. Ilość manganu w wodzie powinna być mniejsza niż żelaza, ponieważ nadmiar manganu może powodować niedobór żelaza.
Nadmiar manganu jest toksyczny dla roślin i zwierząt wodnych.
Cynk (Zn)
Cynk w suchej masie rośliny to ok. 20 mg/kg. Jego obecność jest niezbędna do prawidłowego wzrostu, jest on składnikiem i aktywatorem enzymów, stabilizuje struktury białkowe. Odpowiada za prawidłowy przebieg syntezy hormonów roślinnych i metabolizm węglowodanów. W wodzie wodociągowej występuje w nietrwałej postaci i śladowych ilościach.
W przypadku ryb dopuszczalne stężenie cynku jest 50 razy niższe niż dla ludzi, a wody z ujęć podziemnych mogą zawierać ilości cynku toksyczne dla roślin. Ilość cynku w wodzie akwariowej zależy od twardości wody i stężenia pierwiastków konkurencyjnych. Powinna być niższa niż zawartość żelaza i manganu. Dostarczymy go do akwarium, podając dobrze skomponowany nawóz mikroelementowy.
Niedobory cynku można obserwować na starszych i nowych liściach, ponieważ jest to pierwiastek umiarkowanie mobilny. Niedobory te objawiają się zmniejszoną ilością młodych liści, spowolnieniem wzrostu i skróceniem międzywęźli. W rezultacie powstają mniejsze i zdeformowane młode liście, często również występuje chloroza międzyżyłkowa. Silny niedobór powoduje również opadanie liści.
Nadmiar jednego składnika pokarmowego może zmniejszyć pobieranie innego. Składniki pokarmowe współzawodniczą o pobieranie przez rośliny. W akwarium powinno się dążyć do odpowiedniej ilości cynku w stosunku do innych kationów takich jak: sód (Na), magnez (Mg), potas (K), wapń (Ca). Wysoka twardość wody oraz duża ilość fosforanów (P-PO4) zmniejszają wchłanianie cynku. Jest on pobierany jest przez rośliny w postaci jonów Zn(2+).
Nadmiar cynku objawia się ogólną, międzyżyłkową bądź brzeżną chlorozą środkowych i starszych liści. Może wywoływać niedobory żelaza (Fe), manganu (Mn) oraz miedzi (Cu). Duża ilość cynku uszkadza korzenie roślin, co prowadzi do upośledzenia wchłaniania innych mikro- i makroelementów. Problem z pobieraniem składników odżywczych przez uszkodzone korzenie prowadzi do kolejnych niedoborów.
Miedź (Cu)
Zawartość miedzi w suchej masie roślin jest niewielka, wynosi bowiem 6 mg/kg. Miedź występuje w komórce głównie w chloroplastach. Ma swój udział w oddychaniu komórkowym oraz metabolizmie białek i węglowodanów. Jest potrzebna do prawidłowego przebiegu fotosyntezy i transportu elektronów, stanowi składnik enzymów. Mimo niewielkiej ilości w suchej masie roślin jest istotnym dla ich rozwoju mikroelementem. Zaliczana jest do pierwiastków pośrednich, jeżeli chodzi o mobilność.
W nadmiarze jest bardzo toksyczna, a zakres między niedoborami i nadmiarami jest bardzo wąski. W przypadku podawania tego mikroelementu do akwarium należy zachować szczególną ostrożność, ponieważ łatwo można doprowadzić do przenawożenia.
W wodzie wodociągowej występuje w bardzo małych ilościach, a do tego w niestabilnej formie. Wystąpienie niedoboru miedzi w akwarium jest mało prawdopodobne. Objawia się on chlorozą brzegów na starszych liściach, prowadzi do zahamowania wzrostu oraz wystąpienia niebiesko-zielonej barwy na nowych liściach. Brak miedzi wpływa na zamieranie stożków wzrostu i blokuje kwitnienie. W niektórych przypadkach może dochodzić do pojawienia się brązowych lub białych plamek oraz żółknięcia całej blaszki liściowej.
Stosowanie środków przeciw glonom i leków może powodować występowanie nadmiaru miedzi w akwarium, ponieważ jest ona częstym składnikiem tych preparatów. Należy podkreślić, że wysokie stężenie miedzi jest ekstremalnie toksyczne dla roślin oraz zwierząt wodnych. Nadmiar będzie widoczny na środkowych i dolnych liściach, które mogą przybierać niebieskawy odcień. Duża ilość tego pierwiastka w słupie wody prowadzi również do zahamowania wzrostu, pogrubienia korzeni, które przybierają czarną barwę.
Rozpoznanie niedoborów i nadmiarów miedzi w akwarium jest bardzo trudne, wymaga sporej wiedzy i doświadczenia. Rośliny pobierają miedź w postaci jonów Cu(2+). W nawozach występuje pod postacią Cu-EDTA. Zalecana ilość miedzi powinna być znacznie niższa niż poziom żelaza, manganu czy cynku.
Bor (B)
Ilość boru w suchej masie rośliny jest stosunkowo wysoka i wynosi przeciętnie około 20 mg/kg. Bor uczestniczy w procesie wzrostu roślin, tworzeniu struktur ścian komórkowych oraz w podziale komórek. Odpowiada głównie za funkcjonowanie błon komórkowych i prawidłowy wzrost korzeni. Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia ilość boru w wodzie wodociągowej może być znaczna i wynosić do 1 mg/l.
Bor jest klasyfikowany jako pierwiastek niemobilny. Zatem niedobory zauważymy wyłącznie na nowych liściach i przyrostach. Braki boru powodują spowolnienie wzrostu, nekrozę korzeni oraz wierzchołków pędów wzrostu. Najmłodsze liście są zdeformowane i powykręcane. Powstają czarne nacieki na liściach i łodygach. Łodygi są puste w środku z czarnymi pasami na całej długości. Mogą też pojawiać się biało-żółte plamki.
Nadmiar boru ma negatywny wpływ na funkcje życiowe roślin. Badania wykazały, że stężenie powyżej 0,5 mg/l może być toksyczne dla niektórych roślin w uprawach hydroponicznych. Objawy nadmiaru zauważymy na środkowych i dolnych liściach. Prowadzi to do chlorozy, w cięższych przypadkach przechodzi w nekrozę obejmującą w pierwszej kolejności brzegi lub szczyt liścia. Duże stężenie boru oddziałuje negatywnie także na zwierzęta wodne.
Ilość boru w akwarium powinna kształtować się na poziomie manganu i cynku. Przeważnie nie ma problemów z niedoborami boru, ponieważ występuje on obficie w wodzie wodociągowej. Pierwiastek ten pobierany jest w postaci jonów H2BO3(–), BO3(3-), B4O7(2-). Niedobory uzupełnisz, podając np. Aquaforest AF Micro.
Molibden (Mo)
Zawartość molibdenu w suchej masie wynosi zaledwie 0,1 mg/kg. Ta śladowa ilość umożliwia przyswajanie azotu. Molibden jest składnikiem reduktazy azotanowej, enzymu niezbędnego do redukcji azotanów. Jest zaliczany do pierwiastków słabo mobilnych. Objawy jego niedoboru najpierw pojawiają się na młodych liściach i stożkach wzrostu.
Wśród roślin występuje niewielkie zapotrzebowanie na ten pierwiastek. W związku z tym niedobór molibdenu jest mało prawdopodobny. Jego objawy mają podobną postać jak braki azotu. Powodują obumieranie stożków wzrostu, deformację i chlorozę młodych liści. Mogą prowadzić również do ogólnej, brzeżnej bądź punktowej chlorozy dolnych liści.
Nadmiar molibdenu raczej nie występuje. Negatywnie oddziałuje on na funkcje życiowe roślin. Objawia się żółknięciem lub brązowieniem krawędzi bądź całych liści. Jest pobierany przez rośliny w postaci jonów MoO4(2-). W dużych ilościach może być toksyczny dla roślin. Aquaforest AF Mikro
Nikiel (Ni)
Ten pierwiastek stosunkowo niedawno trafił na listę mikroelementów potrzebnych roślinom. W suchej masie rośliny występuje w ilościach śladowych, ok. 0,1 mg/kg. Pierwiastek ten wpływa na pobieranie żelaza i jest niezbędny do przyswojenia azotu w postaci mocznika. Zakłady wodociągów w Polsce nie mają obowiązku badania poziomu tego pierwiastka i akwarystom ciężko będzie ustalić obecność niklu w wodzie kranowej.
Niedobory niklu występują w akwarium bardzo rzadko i wywołują nekrozę wierzchołków liści, związaną z akumulacją mocznika. Obserwujemy ją wyłącznie na liściach starszych. Nikiel jest klasyfikowany jako pierwiastek pośrednio mobilny.
Bardzo trudno określić prawidłową dawkę niklu i objawy jego nadmiaru nie są jeszcze znane. Nie udało się ich zaobserwować u roślin uprawnych. Prawdopodobnie może wystąpić degradacja dolnych liści związana z akumulacją metalu, powolny wzrost, zaburzenia funkcji fizjologicznych, karłowatość – podobnie jak to ma miejsce w przypadku innych metali ciężkich.
Ilość niklu w akwarium powinna być niska, podobnie jak molibdenu.
Podsumowanie
Aby uzupełnić braki mikroelementów, należy stosować nawozy, które są bardzo dobrze wchłaniane przez rośliny akwariowe. Warto w tym miejscu polecić preparaty takich producentów, jak: ADA, Seachem, QualDrop czy AquaForest. Ich twórcy zadbali o odpowiedni skład i proporcje pierwiastków. Ważne jest również systematyczne podawanie specyfiku do akwarium. Jeżeli rośliny wykorzystują w całości zaaplikowany preparat, glony nie mają szansy na rozwój. Wysokiej jakości nawozy umożliwiają roślinom szybki wzrost oraz zapewniają ich zdrowy wygląd.
